تاريخچه سرايان

آنچه از بررسی های باستان شناسی منطقه بدست آمده حاکی از آن است که سابقه استقرار جوامع پیش از تاریخ در حوالی آیسک به هزاره های چهارم و سوم پیش از میلاد می رسد. همچنین سابقه ی تاریخی سرایان به دوران قبل از اسلام بر می گردد. سد تاریخی (زو) از یادگارهای باقی مانده از این دوران است.

بررسی های باستان شناسی منطقه وجود تپه ها و محوطه های مربوط به دوره سلجوقی را در این شهرستان تأیید می کند وباعنایت به وجود قلاع تاریخیا زجمله قلعه قلاع سرایان میتوان گفت که این منطقه دردوره سلجوقی یعنی قرون پنجم وششم هجری ازرونق وابادانی برخورداربوده است. تپه های مربوط به دوره سلجوقی شهرستان سرایان تا این تاریخ در محدوده خراسان جنوبی از آثار شاخص و منحصر به فرد می باشند.

درتاریخ خاطرات عبدالرحمن افغان ذکرشده که: «شهرستان سرایان شهری بوده باجمعیت بالای سی هزارنفرکه دارای چندکارگاه تفنگسازی وچندین بازارتجاری بوده وساعت سازی درآن رواج فراوان داشته است. بطوریکه عبدالرحمن افغان یکی ازشاهزادگان افغان زمان ناصرالدین شاه مینویسد: واردشهرسرایان شدم ودرآنجاعمارات عظیم مشاهده نمودم وناصرخسرونیزدرسفرنامه خودقسمت شرق شهرستان فردوس را مکانی آباد ودارای قنوات واشجاربیان میکند.»

شهرستان سرایان در اردیبهشت سال ۱۳۸۴ از شهرستان فردوس جدا شده وبه صورت شهرستان مستقل در آمد . شهرستان سرایان دارای سه مرکز شهری (سرایان-سه قلعه وآیسک) ودارای ۴دهستان(آیسک-سه قلعه-دوکوهه ومصعبی )ودارای دوبخش سه قلعه وآیسک وهمچنین دارای۷۱روستای دارای سکنه و۴۴۶پارچه آبادی است که دارای ۲۱ دهیاری فعال است

وضعیت اقلیمی

شناخت و دردست داشتن وضعيت اقليمي مناطق مختلف يك كشور يكي از مهمترين ابزار كار توسعه در آن كشور است. برنامه‌ريزي صحيح بسياري از فعاليتهاي انساني از جمله كشاورزي منوط به شناخت دقيق اقليم و اقليم كاربردي هر منطقه مي‌باشد.
لازم به ذكر است كه به دليل نبود ايستگاه هواشناسي سينوپتيك در شهرستان سرايان، به ناچار از آمار ايستگاه هواشناسي فردوس كه در فاصله كمي از شهرستان قرار داشته و تشابه اقليمي با شهرستان سرايان دارد، استفاده شده است.
- دما: بر اساس اطلاعات به دست آمده از ايستگاه هوشناسي فردوس طي دوره آماري (۱۳۸۳-۱۳۵۴) متوسط سردترين ماه سال ۹/۳ درجه و متوسط گرمترين ماه سال ۵/۲۸ درجه سانتيگراد بوده است. تفاوت متوسط گرمترين و سردترين ماه ۶/۲۴ درجه سانتيگراد است كه نشان‌دهنده اختلاف شديد درجه حرارت در فصل سرد و گرم سال است. افزايش درجه حرارت از بهمن ماه شروع مي‌شود و سير صعودي آن تند و نسبتاً نامنظم مي‌باشد. اين روند تا تيرماه ادامه يافته و در اين ماه به حداكثر خود مي‌رسد. متوسط حداكثر درجه حرارت برابر ۲۴ درجه و متوسط حداقل آن برابر ۴/۸ درجه سانتيگراد مي‌باشد. بيشترين ميزان متسط حداكثر در تيرماه و ۶/۳۶ درجه سانتيگراد و كمترين آن مربوط به ديماه و ۹/۱- درجه سانتيگراد گزارش شده است(جدول شماره ۳-۳).
- رطوبت نسبي: با توجه به اينكه شهرستان سرايان از نظر عرض جغرافيايي بالاتر از مدار رأس‌السرطان و در محدوده ۳۲ درجه عرض شمالي قرار دارد، به علت وجود كمربند پرفشار جنب‌حاره‌اي و سقوط هوا، رطوبت به شدت كم مي‌شود. در طي دوره آماري متوسط رطوبت نسبي ساليانه ناحيه مورد مطالعه ۳۶ درصد مي‌باشد. متوسط بيشترين رطوبت نسبي در ديماه ۶۰ درصد و متوسط حداقل آن در مردادماه ۱۹ درصد است(جدول شماره ۳-۴).
- بارندگي: طبق آمار بيشترين ميزان بارندگي طي دوره آماري در سال ۱۳۷۶ به مقدار ۸/۲۷۳ ميليمتر و كمترين مقدار آن در سال ۱۳۷۸ با ۲/۷۲ ميليمتر مي‌باشد و ميانگين بارندگي طي دوره آماري ۸/۱۵۲ ميليمتر گزارش شده است. حداكثر ميزان بارندگي در اسفند ماه است. بارندگي از آذرماه شروع مي‌شود كه در طول سه ماه زمستان و ماه اول بهار ادامه مي‌يابد و در ماه ارديبهشت افت شديد در ميزان بارندگي ظاهر شده و در ماههاي مرداد و شهريور به صفر مي‌رسد.
از نظر فصول در فصل تابستان هيچ بارندگي اتفاق نمي‌افتد و اين در حالي است كه ۵/۵۷ درصد بارندگي در فصل زمستان روي مي‌دهد، ۵/۴۲ درصد بقيه در فصل پائيز و بهار به زمين مي‌ريزد(جدول شماره۳-۵).
- بادها: بادهايي كه ناحيه مورد نظر را تحت تأثير قرار مي‌دهد عبارتند از:
الف: بادهاي دائمي كه شامل سياه‌باد و كوه‌باداست.
ب: بادهاي موسمي كه شامل روزباد و روزگرد است.
۱- سياه‌باد: اين باد بسيار سرد بوده و در زمستان از سمت شمال و شمال‌غربي به طرف شرق و جنوب‌شرقي مي‌وزد و گاهي اوقات اين باد در اواخر زمستان و اوايل بهار سبب سرمازدگي درختان ميوه مي‌شود.
۲- كوه‌باد: اين باد هميشه بين كوه و دره برقرار است و سبب اعتدال هوا در تابستان و بهار مي‌شود. همچنين كشاورزان براي باد دادن گاه خرمن خود استفاده مي‌كنند. اين باد در زمستان ممكن است موجب سرمازدگي محصولات زراعي و باغي شود.
۳- روزباد: اين باد بيشتر در تابستان و بهار مي‌وزد. جهت آن جنوب‌شرق- شمال‌غرب است . اين باد در خرداد ماه با گرماي زيادي همراه است به همين دليل كشاورزان به آن تف‌باد مي‌گويند.
۴- روزگرد: از اسفند ماه تا ارديبهشت ماه مي‌وزد. با تغيير محل ظاهري خورشيد جهت وزش آن عوض مي‌شود، به همين دليل به آن روزگرد مي‌گويند
- فشار: فشار اتمسفر در عرض جغرافيايي ۴۵ درجه و در هواي صفر درجه سانتيگراد و در ارتفاع سطح دريا فشار بهنجار ناميده مي‌شود و ميزان آن برابر ۱۰۱۳ ميلي‌بار است. فشارهاي بيشتر از اين ميزان را فشار زياد و فشارهاي كمتر را فشار كم گويند.

بر اساس اطلاعات اطلس اقليمي ايران حداكثر فشار هوا در منطقه سرايان در آذرماه است و منحني ۱۰۲۶ ميلي‌بار دقيقاً از سرايان مي‌گذرد. با گرم شدن هوا، فشار هوا كاهش مي‌يابد بطوري كه در فروردين‌ماه منحني ۱۰۱۴ ميلي‌بار از سرايان مي‌گذرد و فشار هوا تا حداقل ۱۰۰۲ ميلي‌بار در تيرماه كاهش مي‌يابد.

 

 متوسط دماي ماهانه و متوسط دماي حداكثر و حداقل در دوره آماري (۱۳۸۳-۱۳۵۴)

مـــاه

متوسط حداقل

متوسط حداكثر

متوسط ماهانه

فروردين

Apr

۳/۹

۳/۲۴

۵/۱۶

ارديبهشت

May

۶/۱۳

۳۰

۱/۲۲

خرداد

Jun

۱/۱۸

۸/۳۴

۲۷

تير

Jul

۶/۲۰

۶/۳۶

۵/۲۸

مرداد

Aug

۵/۱۷

۳۵

۶/۲۶

شهريور

Sep

۱۳

۳/۳۲

۸/۲۲

مهر

Oct

۷/۷

۶/۲۵

۸/۱۶

آبان

Nov

۵/۲

۸/۱۸

۱/۱۱

آذر

Des

۸/۰-

۱/۱۲

۵/۶

دي

Jan

۹/۱-

۹/۹

۹/۳

بهمن

Feb

۲/۱-

۷/۱۱

۶/۵

اسفند

Mar

۸/۲

۵/۱۷

۶/۱۰

ســـــال

۴/۸

۲۴

۵/۱۶

  

ميزان و متوسط و درصد بارش به تفكيك فصول در دوره آماري (۱۳۸۳-۱۳۵۴)

فصل بارش

ميزان بارش

متوسط بارش فصلي

درصد بارش

بهار

فروردين

۲۲

۲/۲۹

۱/۱۹

ارديبهشت

۹/۶

خرداد

۳/۰

تابستان

تير

۰

۰

۰

مرداد

۰

شهريور

۰

پائيز

مهر

۵/۱

۸/۳۵

۴/۲۳

آبان

۵

آذر

۳/۲۹

زمستان

دي

۸/۲۵

۸/۸۷

۵/۵۷

بهمن

۳/۲۷

اسفند

۷/۳۴

ســــــال

۸/۱۵۲

---

---

 موقعیت جغرافیایی

شهرستان سرایان در شمال غربی استان خراسان جنوبی واقع است. شهرستان سرایان از غرب به شهرستان فردوس، از شمال به بخش کاخکشهرستان گناباد، از شرق به بخش سده شهرستان قائنات، از جنوب و جنوب شرق به بخش خوسف شهرستان بیرجند و از جنوب غربی به بخش دیهوک شهرستان طبس محدود می‌شود.

این شهرستان تا اردیبهشت ۱۳۸۳، جزء بخش‌های سه‌گانه شهرستان فردوس بود که در این سال به صورت شهرستان مستقل درآمد و به استان خراسان جنوبی ملحق شد.[۴] شهر سرایان، مرکز شهرستان سرایان، در ۵۸ درجه و ۳۱ دقیقه طول شرقی و ۳۳ درجه و۵۱ دقیقه عرض شمالی، در ۱۶۰ کیلومتری مرکز استان (شهر بیرجند) و در دشتی هموار در حاشیه کویر و در دامنه جنوب غربی رشته کوه زابری معروف به شتران قرار دارد.

مفاخر شهر سرایان

-مرحوم آيت ا... حاج عباس خالصي 
متولدسال۱۲۸۹-در شهرهاي قاين ومشهدبه فراگرفتن سطوح مقدماتي ومتوسطه وعاليه در نزد علماي آن شهرها پرداخت وپس از تكميل آن به قصد طي مدارج عاليه فقه واصول به نجف اشرف مشرف وچندين سال از محضر مراجع بزرگ آن زمان چون آيت ا...اصفهاني ،آيت ا...عراقي ،آيت ا...غروي اصفهاني وآيت ا... خوانساري استفاده نمود واز نام بردگان به اجازه اجتهاد نايل آمد وپس از بازگشت به ايران قريب نيم قرن به تبليغ وارشاد واقامه جماعت در شهرستان سرايان اشتغال داشت وسرانجام در صبح روز ۱۱ذيحجه ۱۴۱۹مطابق با ۹ فروردين ماه ۱۳۸۷به لقائ ا... نائل آمد. 
- حاج شيخ محمد باقر خالصي -متولد سال ۱۳۲۱
در نجف اشرف از محضر علماي بزر گ آن زمان همچون آيت ا....اصفهاني ،آيت ا... عراقي ، آيت ا... خوانساري وغروي بهره برد در سال ۱۳۴۰ در مدرسه فيضيه قم اسكان گرفت وپس از مدتي دوباره به نجف برگشت وتوفيق حضور درس محقق وعلامه بزرگ استادالفقها استاد سيد ابوالقاسم خويي را پيداكرد ومجددا به ايران باز گشته ودر قم ساكن گرديد ،ايشان داراي تاليفات چاپ شده فارسي وعربي مي باشد.
 -دكتر علي حسامي درسال ۱۲۸۵شمسي در سه قلعه به دنيا آمد ودر سال ۱۳۱۳همزمان با تاسيس دانشگاه تهران به عنوان يكي از اطباي جنوب خراسان در رشته پزشكي فارغ التحصيل شد وسپس به مشهدمراجعت ودر مسئوليت هاي مختلف اجرايي انجام وظيفه كردودر آذر ماه ۱۳۴۰شمسي در گذشت 
 -دكتر پرويز جهاني :تحصيلات ابتدايي سه قلعه وفردوس دوره دبيرستان مشهد اولين عزيمت به خارج درسال ۱۳۳۸(آلمان)واخذمدرك كارشناسي وكارشناسي ارشدمهندس ساختمان عضويت درهيئت علمي دانشگاه صنعتي شريف (۱۳۴۸)دومين عزيمت به خارج ۱۳۵۲(انگلستان-لندن)واخذ مدرك دكتراي مهندسي ساختمان وبرگشت مجددبه ايران درسال ۱۳۵۵تا۱۳۵۸تدريسمحاسبات ساختمان وپل سازي در دانشگاه صنعتي شريف ارتقاءبه درجه دانشياري وآنگاه رياست دانشكده عمران دانشگاه صنعتي شريف ۱۳۵۸تا۱۳۶۹تاسيس شركت مهندسي مشاور در تهران وطراحي پروژه هاي متعدددر راه،بند،پل سازي در كنار امور دانشگاهي 
مهاجرت به كاناندا۱۳۶۹-مشاور وزارت راه ابوظبي (امارات)ازسال ۱۳۷۹ تاكنون
-پروفسور محمد كافي متولد سه قلعه ۱۳۳۶
مرتبه دانشگاهي پروفسور مدرك ورشته تحصيلي دكتراي فيزيولوژي گياهان زراعي تنشهاي محيطي گروه آموزشي زراعت واصلاح نباتات 
سمت فعلي ريييس دانشگاه فردوسي مشهد سومين دانشگاه برتر كشور 
سوابق تحصيلي :كارشناس ارشد در رشته زراعت دانشگاه فردوسي مشهد -دكتراي فيزيولوژي گياهان زراعي ،تنش هاي محيطي نيوكاسل كشور انگلستان 
موفقيت ها ونشان ها :استاد نمونه كشاورزي در دانشگاه فردوسي مشهد درسال ۱۳۸۰-معاون دانشجويي وفرهنگي نمونه كشور طي چهار سال معاونت دانشگاه فردوسي مشهدنشان آموزش عالي وتوسعه سال ۲۰۰۴ميلادي توسط انجمن بين اللملي آموزش براي صلح جهاني
- محبوبه آذرخش متولد سه قلعه دانش آموخته دانشگاه سن پترز بورگ روسيه .پس از گذراندن يك ترم در دانشگاه تربيت مدرس از طريق بورس تحصيلي به كشور روسيه عزيمت نمود ودر دومين دانشگاه دولتي سن پترزبورگ (دومين دانشگاه برتر روسيه )مقطع كارشناسي ارشد رابا نمرات عالي به پايان رساند وبه زودي تحصيل در مقطع دكترا را نيز در كشور روسيه (دانشگاه فوق)آغاز خواهد كرد .محبوبه آذرخش جز چاپ مقاله آي اس آي درژورنال پلنت فيزييولوژي تا كنون در خارج از ايران موفق به حضور در كنفرانس هاي متعدد علمي،پژوهشي به شرح ذيل گرديده است :
۱-كنفرانس بين اللمللي ژاپن (ميازاكي۲۰۱۳)به زبان انگليسي
۲-كنفرانس بين اللمللي جمهوري چك (براگ۲۰۱۴)به زبان انگليسي 
۳- كنفرانس ر وسيه (سن پترز بورگ ۲۰۱۴)به زبان روسي
۴-كنفرانس روسيه (رستف ۲۰۱۴)به زبان روسي

 

 


چاپ   ایمیل